بایدها ونباید های مهم برای تقویت ریاضی در کودکان

بسیاری از دانش‌آموزان، چه در ریاضیات قوی باشند چه ضعیف، بر این باورند که یادگیری ریاضی یک توانایی موروثی و ژنتیکی است؛ اما تحقیقات اخیر نشان داده است که استعدادهای ذاتی آن‌قدرها هم که ما فکر می‌کنیم بااهمیت نیستند. تجربه نشان داده است که انسان‌های موفق کسانی بوده‌اند که سخت تلاش کرده‌اند، نه کسانی که IQ بالایی داشته‌اند. انسان‌های موفق می‌دانند که کلید موفقیت در هر کاری، پشتکار و تلاش است، نه استعداد خدادادی.

کارول دوئک در کتاب "روان‌شناسی موفقیت" بیان می‌کند که طرز تفکر مثبت دلیلی است که باعث می‌شود در حالی که عده‌ای از انجام کار سر باز می‌زنند، عده‌ای دیگر به طور مداوم تلاش کنند. دانش‌آموزانی که طرز فکر ثابت و تغییرناپذیری دارند تصور می‌کنند که با استعدادهای ذاتی به دنیا آمده‌اند و برای دست‌یابی به چیزی غیر از استعدادهای‌شان، توانایی ندارند و طبیعت، آن‌ها را محدود کرده است. با این تفکر دست از تلاش می‌کشند و شکست را می‌پذیرند.

اما دانش‌‌آموزانی که تفکر مثبت و رشدیافته دارند معتقدند که هیچ چیزی نمی‌تواند آن‌ها را محدود کند و هر آزمون را به عنوان فرصتی برای یادگیری تلقی می‌کنند. این دانش‌آموزان می‌دانند که تجربه و تلاش می‌تواند جای هوش ذاتی را بگیرد و هرگز به هیچ بهانه‌ای دست از تلاش نمی‌کشند.

روان‌شناسان بر این باورند که موفقیت در هر حرفه‌ای، نتیجه‌ی تفکر مثبت است. تفاوت بین نتیجه‌ای که از استعداد ذاتی یا تلاش حاصل می‌شود در این است که استعداد ذاتی باعث می‌شود اولین باری که با مسئله‌ای مواجه می‌شوید بتوانید به آن پاسخ دهید؛ اما در طولانی‌مدت افرادی موفق هستند که سخت تلاش می‌کنند و پشتکار دارند.

کیم کلن، دبیر ریاضی است و اعتقاد دارد هیچ دانش‌آموزی وجود ندارد که تلاش کند، اما موفق نشود. والدین در پرورش تفکر مثبت در فرزندانشان نقش مؤثر و تعیین‌کننده‌ای دارند. اگر تفکر مثبت وجود نداشته باشد، دانش‌آموزان در مقابل مسائل سخت تسلیم می‌شوند و در واقع وقتی برای آن‌ها صرف نمی‌کنند.

بعضی بایدها و نبایدها وجود دارند که با توجه به آن‌ها، والدین می‌توانند به یادگیری ریاضیات در فرزندان خود کمک کنند. چنان‌چه این تفکر مثبت در کودکان پرورش داده شود، هیچ چیز حتی ریاضیات، ترسناک و سخت به نظر نمی‌رسد.

باید به فرزند خود بگویید که همه‌ی انسان‌ها می‌توانند در یادگیری ریاضیات موفق باشند و هیچ استثنایی وجود ندارد. باید برای فرزندتان داستان جالب اینشتین را تعریف کنید. معلم اینشتین وقتی او 9 سال داشت، به پدرش گفت که اینشتین در هیچ حرفه‌ای نمی‌تواند موفق باشد، اما سال‌ها بعد، وی با ممارست و تلاش جایزه‌ی نوبل فیزیک را از آنِ خود کرد. استعدادهای خدادادی با تلاش و پشتکار به ثمر می‌نشینند. افراد زیادی وجود داشتند که فقط با دو عنصر تلاش و جدیت به قله‌های موفقیت دست یافتند. فرزند شما باید به این باور برسد که برای رسیدن به هدف، بیش‌تر از استعداد، به پشتکار نیاز دارد.

نباید برای فرزندتان عذر و بهانه بیاورید. اغلب مشاهده می‌شود که والدین به کودکان خود می‌گویند: «من هیچ وقت در ریاضی قوی نبودم و هرگز از ریاضی چیزی نفهمیده‌ام!»

این جمله‌ی به ظاهر ساده این معنا را به ذهن فرزندتان القا می‌کند که ریاضیات علمی فراتر از توان انسان‌هاست و هر کسی توانایی یادگیری آن را ندارد. هر کس در زندگی پدر و مادرش را توانمندترین انسان‌های روی زمین تصور می‌کند و شنیدن این جمله از زبان والدین موجب می‌شود که دانش‌آموز به کل از ریاضیات دست کشیده و خود را در برابر آن ناتوان بداند.

دانش‌آموزان نباید بهانه‌تراشی کردن را از شما یاد بگیرند و به بهانه‌ی نداشتن استعداد در ریاضیات، از تلاش و ممارست دست بکشند. به جای بیان جملاتی که تفکر منفی را در ذهن پررنگ می‌کنند، سعی کنید ذهن بچه‌ها را به سمت تفکر مثبت سوق دهید.

باید فرزندتان را زمانی که می‌بینید برای درسش سخت تلاش می‌کند مورد تشویق قرار دهید. به طور ویژه برای تک تک موفقیت‌هایش او را تحسین کنید. مثلاً از او برای تلاش و نمره‌ای که در آخرین امتحانش کسب کرده تمجید کنید. نیازی نیست که برای تحسین، حتماً فرزندتان نمره‌ی کامل کسب کرده باشد. هر پیشرفتی، هر چند هم کم باشد، شایسته‌ی تشویق است. همیشه تشویق کردن بر توصیه کردن اولویت دارد. مثلاً می‌توانید بگویید: «تلاش و پیشرفت تو واقعاً عالی بود. با کمی تلاش و حل کردن تمرینات بیش‌تر می‌توانی نمره‌ی کامل را در امتحان بعدی بگیری.»

این استراتژی موجب می‌شود که انگیزه‌ی دانش‌آموز برای بیش‌تر پیشرفت کردن دوچندان شود و هیچ درسی را به بهانه‌ی سخت بودن کنار نگذارد. باید فرزندتان باور کند که کامل بودن ملاک نیست و آن‌چه اهمیت دارد این است که در هر درسی به مرور زمان و با تلاش و پشتکار پیشرفت کند.

نباید فرزندتان را با هم‌سالانش مقایسه کنید. مقایسه کردن بدترین کاری است که والدین به وسیله‌ی آن بیش‌ترین انرژی منفی را به فرزندانشان منتقل می‌کنند. ضمناً مقایسه کردن، یک اندازه‌گیری غیر واقعی از موفقیت افراد است. امکانات و شرایط دانش‌آموزان مختلف، با هم تفاوت دارد. مقایسه کردن نه تنها باعث تلاش بیش‌تر و پیشرفت فرزندتان نخواهد شد، بلکه روحیه‌ی حسادت، فاصله گرفتن از هم‌سالان، احساس ضعف و خود‌کم‌بینی و نیز افسردگی و ناامیدی را در وی ایجاد می‌کند.

به جای مقایسه کردن که یک روش قدیمی و منسوخ برای تحریک فرزندان به تلاش است، از استراتژی‌های جدید استفاده کنید. در دنیا هیچ روان‌شناسی وجود ندارد که با مقایسه کردن موافق باشد. القای تفکر منفی در ذهن دانش‌آموزان به هر شیوه‌ای ممنوع است.

باید به شکست به عنوان شانس و فرصتی برای یادگیری و رسیدن به موفقیت نگاه کنید. اگر زمانی فرزندتان در یک آزمون عملکرد ضعیفی داشت، به جای سرزنش، با او راجع به میزان زمانی که برای آزمونش وقت صرف کرده و تلاش کرده است صحبت کنید. بگذارید خودش به این نتیجه برسد که باید تلاشش را افزایش دهد. مراحلی را که باید قدم قدم برای رسیدن به موفقیت در ریاضیات طی کنید برای او شرح دهید. باید به او کمک کنید که برای آزمون بعدی‌اش برنامه‌ریزی کند، فلش‌کارت‌هایی از نکات مهم تهیه کند، با معلمش اشکالاتش را در میان بگذارد و به او بگویید که در کلاس، با اعتمادبه‌نفس سؤالاتی را که در درک آن‌ها مشکل داشته مطرح کند. باید فرزند شما یاد بگیرد که پرسیدن عیب نیست، ندانستن عیب است. پس باید به جای سرزنش کردن، راهنمای فرزند خود باشید.

نباید به خاطر یک نمره‌ی ضعیف، فرزندتان را سرزنش کنید. ریاضیات درسی است که برای یادگیری‌اش نیاز به صرف زمان و انرژی زیادی دارد. برخورد و واکنش نامناسب، شانس یادگیری بیش‌تر را از او می‌گیرد. به جای این کار، نمونه‌سؤالات بیش‌تری را در دسترس فرزندتان قرار دهید و به او برای رشد و پیشرفت در ریاضی دلگرمی بدهید. او را تشویق کنید که گذشته را فراموش کند و روی آینده تمرکز کند. سرزنش کردن چیزی را حل نمی‌کند.

به همان اندازه که بر تحسین و تشویق سفارش شده است، روان‌شناسان تنبیه و سرزنش را منع کرده‌اند. تنبیه احساس ترسی را ایجاد می‌کند که این احساس ترس، سدی در مقابل یادگیری و پیشرفت در درس‌هایی مانند ریاضیات خواهد بود. یادگیری درس‌هایی مانند ریاضیات به یک ذهن باز و آرام نیاز دارد که با صبر و حوصله بر تک تک مفاهیم تمرکز کند. درس خواندن از ترس والدین و فرار از تنبیه، نه تنها سودی ندارد، بلکه در بلندمدت به دلزدگی می‌انجامد.

باید چنان‌‌چه یادگیری برای فرزندتان بسیار سخت شد، برای او یک معلم خصوصی در نظر بگیرید که به او در یادگیری ریاضیات کمک کند. روان‌شناسان بر این باورند که معلم خصوصی می‌تواند دانش‌آموز را از مسیر اشتباهی که می‌رود بازگردانده و او را در مسیر درست راهنمایی کند؛ زیرا بسیاری از دانش‌آموزان در کلاس، به دلیل سختی درس ریاضیات، آن‌چنان که باید روی مباحث تمرکز نمی‌کنند.

دبیران ریاضی به خوبی می‌‌دانند که چه تمرین‌هایی به پیشرفت دانش‌آموز کمک می‌کند، برای پیشرفت هر دانش‌آموز به چه میزان زمان لازم است و برای حل سؤالات چه تکنیک‌هایی به کمک دانش‌آموز می‌آید؛ بنابراین صرف وقت خارج از مدرسه برای درسی چون ریاضیات، برای بعضی از دانش‌آموزان ضروری به نظر می‌رسد و این ضرورت را والدین به خوبی تشخیص می‌دهند.

نباید یادگیری ریاضیات را برای کودکتان به یک رقابت تبدیل کنید. کودکان در ابتدای مواجه شدن با هر درس پیچیده‌ای نیاز به آرامش دارند. باید مفاهیم پله پله فراگرفته شود. وجود یک رقیب می‌تواند موجب بروز استرس در فرزندتان شود. راهکار این است که خودتان با او مسائل را تمرین کنید. اگر بتوانید در امور تحصیلی در کنار کودکتان قرار بگیرید و اعتماد او را نسبت به خودتان جلب کنید، نیازی به استخدام معلم خصوصی نخواهید داشت.

شما می‌توانید در منزل به کودکتان در یادگیری ریاضی کمک کنید، اما این به شرطی است که تمرین کردن منجر به بروز واکنش منفی نباشد. صبور باشید. مفاهیم ریاضی باید به مرور آموخته شوند، کودکتان تا آخر عمر به این مفاهیم نیاز خواهد داشت؛ بنابراین بدون اجبار در کنار او قرار بگیرید و روند حل مسائل را کنترل کنید. به طور مثال اگر احساس می‌کنید پس از گذشت چند پایه هنوز جمع و تفریق را با انگشتان دستش انجام می‌دهد، تنبیه مسئله‌ای را حل نمی‌کند. بدون این‌که به او مستقیماً بگویید در ریاضی ضعیف است، با او جمع و تفریق را تمرین کنید و او را تا رسیدن به تسلط کامل همراهی کنید.

باید سطح ریاضیات فرزندتان را در هر مقطع به کمک آموزگارش شناسایی کنید. کودک شما در این درس چه قوی باشد و چه ضعیف، برای پیشرفت بهتر، نیاز به تعیین سطح دارد. کلاسی که خارج از برنامه‌ی مدرسه برای این درس در نظر می‌گیرید نباید خیلی سخت یا خیلی ساده باشد. این گونه کلاس‌ها باید با سطح درسی دانش‌آموز تطابق داشته باشند.

در نظر گرفتن کلاس سطح بالا برای دانش‌آموزی که هنوز به اصول اولیه‌ی ریاضیات تسلط کافی پیدا نکرده درست مانند این است که کسی را که شنا بلد نیست در یک استخر آب بیندازید. قطعاً چنین شخصی جز دست و پا زدن، کار دیگری نخواهد کرد. اگر می‌خواهید که غرق نشود باید ابتدا راه رفتن در آب را به او بیاموزید.

از هیچ مبحثی به سادگی عبور نکنید و به کودکتان کمک کنید تمام مفاهیم را به خوبی فرا بگیرد. از او بیش‌تر یا کم‌تر از سطح خودش انتظار نداشته باشید.

نباید پیش از زمان مقررشده، فرزندتان را به کلاس‌های پایه‌های بالاتر بفرستید. گاهی برخی از والدین از کودکان می‌خواهند قبل از وارد شدن به پایه‌ای، درس‌های آن پایه را فرا بگیرند. این کار اصلاً توصیه نمی‌‌شود. در درس‌هایی مانند ریاضی، نیاز است که دانش‌آموز در یک سال تحصیلی کامل، مباحث را فراگرفته و بر مفاهیم به طور کامل مسلط شود.

برخی والدین از این‌که فرزندشان هوش بالایی دارد بسیار خوشحال هستند و تصور می‌کنند که هوش برای یادگیری تمام علوم کفایت می‌کند. در صورتی که این تصور نادرست است. ذهن انسان برای یادگیری هر علمی باید کامل شود. به طور مثال آموختن جبر برای یک دانش‌آموز مقطع ابتدایی بسیار سخت است؛ زیرا ذهن او هنوز برای یادگیری جبر کامل نشده است.

عجله نکنید. تلاش شبانه‌روزی هم برای یادگیری مسائلی که ذهن آمادگی پذیرش آن را نداشته باشد، کمکی نخواهد کرد.

باید به کودکتان اهمیت قلم به دست گرفتن و نوشتن تمام مراحل مسئله را بیاموزید. روان‌شناسان بر این عقیده‌اند که نوشتن، حس کنجکاوی و پشتکار کودک را تقویت می‌کند. گاهی اوقات والدین تصور می‌کنند که اگر کودکشان محاسبات ریاضی را به صورت ذهنی انجام دهد در این درس موفق‌تر است؛ اما ذهنی انجام دادن محاسبات تا زمانی مفید است که اعمال ریاضی پیچیده نشده باشند و کودک از نوشتن و قلم به دست گرفتن گریزان نشود.

یکی از مهارت‌های افرادی که در ریاضیات موفق هستند این است که روند حل سؤالات را می‌نویسند. نوشتن باعث می‌شود که دقت کودک بیش‌تر شده و به جزئیات مسائل توجه کامل داشته باشد. نوشتن مراحل حل سؤالات ریاضی، مهارتی است که می‌تواند کودکتان را به دقت بیش‌تر ترغیب کند و او را به موفقیت در این درس نزدیک کند.

نباید استعدادهای ذاتی فرزندتان را پررنگ جلوه دهید. اگر شما به کودکتان بگویید که در ریاضیات استعداد ذاتی دارد و عالی است. مواقعی که مسائل برایش سخت و پیچیده می‌شوند، وی دچار سردرگمی خواهد شد. شاید این حرف شما باعث شود که کودکتان از پرسیدن سؤال‌هایش احساس شرم کند و حتی نمرات آزمون‌هایش را از شما پنهان کند.

بهتر است از هر گونه برچسب زدن به فرزندتان، خواه مثبت یا منفی، بپرهیزید. تحقیقات نشان داده است که بیش‌تر کودکانی که تلاش و پشتکار بسیار کمی دارند، کودکانی هستند که خانواده‌ها مدام آن‌ها را با عباراتی چون «تو تیزهوش هستی، تو ذاتاً ریاضی‌دان به دنیا آمده‌ای و...» تشویق می‌کنند و این امیدواری کاذب موجب می‌شود که این گونه افراد دست از تلاش بکشند و صرفاً به آموخته‌های خود در کلاس اکتفا کنند. 

باید برای فرزندتان مثال‌هایی از افرادی که هرگز دست از تلاش نکشیده‌اند و تسلیم شکست نشده‌اند بزنید. به طور مثال مایکل جردن از تیم بسکتبال دانشگاه اخراج شد؛ اما برعکس تصور حاکم، تسلیم نشد. صبح‌ها قبل از طلوع آفتاب برای تمرین آماده می‌شد و خودش به تنهایی هر روز ساعت‌ها تمرین می‌کرد. پس از مدتی برای خودش یک تیم تشکیل داد و مربی سابقش را با جدیت و پشتکاری که داشت شگفت‌زده کرد. بسکتبال پس از مدتی برایش بسیار آسان و دلپذیر شد و به هر مقامی که آرزویش را داشت رسید.

یادگیری ریاضیات هم نیاز به صبر و حوصله و پشتکار دارد. شاید بارها و بارها فرزندتان شکست بخورد. اما به او روحیه‌ی تلاش دوباره بدهید. آن‌چنان تفکر مثبتی در ذهن کودکتان پایه‌ریزی کنید که در یادگیری خستگی‌ناپذیر و جسور باشد.

نباید و نباید و نباید هرگز اهمیت تلاش را از یاد ببرید. حتی اگر کودک بسیار باهوشی داشته باشید، بدانید که یادگیری علمی چون ریاضیات بدون تلاش ممکن نیست. "موزارت" هم ذاتاً نابغه بود؛ اما برای رسیدن به قله‌‌های موفقیت هزاران ساعت به همراه پدرش تلاش کرد. داشتن تفکر مثبت، حیاتی‌ترین چیزی است که برای رسیدن به موفقیت لازم است.

حل کردن دوباره و چندباره‌ی یک مسئله‌ی ریاضی و تفکر درباره‌ی آن، نهایتاً به چیزی جز موفقیت ختم نخواهد شد. عنصر تلاش معجزه‌آساترین عنصری است که سخت‌ترین مسائل جهان را ساده و لذت‌بخش می‌کند. اگر کودکتان به گونه‌ای آموزش ببیند که تفکر مثبتش او را به سوی تلاش سوق دهد، هیچ چیزی نمی‌تواند او را در این راه محدود کند و به زودی می‌بینید که او به درس ریاضیات علاقه‌مند می‌شود.

منبع: www.education.com